Wpływ oświetlenia na wydajność pracy

Liczne badania wpływu światła na zdrowie człowieka udowodniły, że zbyt rzadkie wystawianie się na działanie promieni słonecznych zaburza zegar biologiczny człowieka. Pionierami takich badań byli w latach 60. niezależnie od siebie niemiecki fizjolog Jürgen Aschoff i francuski geolog Michel Siffre. Za badania nad biologicznym zegarem człowieka w 2017 r. troje naukowców Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash i Michael W. Yong otrzymało nawet Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii. Brak dostępu do światła dziennego nie tylko wymusza syntezę melatoniny i serotoniny, co sprawia, że stajemy się senni i zmęczeni, ale także wspomaga wydzielanie się kortyzolu, zwanego także hormonem stresu. To wpływa na pogorszenie koncentracji oraz nastroju, w skrajnych przypadkach prowadzi nawet do depresji. Z kolei eksperyment naukowców z Northwestern University i University of Illinois w Urbana-Champaign wykazał, że odpowiednia ilość dziennego światła w biurze wpływa na lepszy sen nocą i lepszej ogólnej jakości życia1. Dlatego tak ważne nie tylko dla zdrowia, bezpieczeństwa, ale i efektywności pracy jest odpowiednie oświetlenie w biurze.

Barwa światła

Światło dzienne ma temperaturę barwową co najmniej 5300 kelwinów, jest barwy białej o wysokiej zawartości barwy niebieskiej. Światło, którym oświetlamy stanowisko pracy powinno być więc jak najbardziej do niego zbliżone. Zalecane są zatem świetlówki o odpowiedniej zawartości niebieskiej barwy lub białe LEDy w temperaturach barwowych pomiędzy 6000 i 8000 kelwinów, których widmo pochylone jest w kierunku krótkiej długości fali (niebieskiej). Co ciekawe, w godzinach wieczornych korzystniejsze jest używanie ciepłych barw, do 3000 kelwinów i obniżenie natężenia oświetlenia. Wynika to z rytmu natury, która także zmniejsza natężenie naturalnego światła wieczorem, a to pozwala nam zachować nasz własny rytm dobowy. Stosując sztuczne oświetlenie nie jesteśmy w stanie w pełni uzyskać takiej samej dynamiki światła dziennego, jaka występuje w naturze, ale w wielu firmach stosuje się nowoczesne koncepcje oświetleniowe, polegające na regulowaniu oświetlenia według pory dnia i pór roku.

Natężenie

Naturalne światło w słoneczny dzień może mieć między 10 a 25 tys. lx (luksów),
w zachmurzony – między 1 a 5 tys. lx. Minimalna wartość oświetlenia stanowiska pracy, określona normami europejskimi, to 300 lx, a dla pracy przy komputerze 500 lx, co odpowiada wschodowi i zachodowi słońca w bezchmurny dzień. W Polsce wymagania wobec oświetlenia dla powszechnie występujących obiektów biurowych określa szczegółowo norma PN-EN 12464-1:20122. Tymczasem osoby mniej więcej po czterdziestym piątym roku życia mają gorszą tzw. wydolność wzrokową niż na przykład trzydziestolatkowie i potrzebują więcej światła, by w takim samym stopniu widzieć rzeczy i utrzymać taką samą efektywność pracy jak ich młodsi koledzy3. Można to osiągnąć zwiększając natężenie oświetlenia ich stanowiska pracy z wymaganej wartości 300 lx (lux) nawet do około 1200 lx. Naukowcy zbadali także wpływ natężenia światła na efektywność pracy i doszli do wniosku, że zwiększenie natężenia oświetlenia stanowiska pracy dziennej z wymaganych 300 lx do 1000 lx generalnie poprawia samopoczucie i efektywność pracowników oraz jakość ich snu4. Z drugiej strony należy pamiętać o tym, że zbyt duża luminacja w pomieszczeniu lub jej nieprawidłowy rozkład może powodować odczucie niewygody bądź też obniżenie zdolności rozpoznawania przedmiotów w polu widzenia. Tzw. „olśnienie” także może powodować błędy pracowników i uczucie zmęczenia.

Światło sztuczne nigdy nie zastąpi naturalnego, natomiast odpowiednio dobrane znacząco wpływa na zdrowie i komfort pracowników. To jeden z najważniejszych elementów, który powinien być dostosowany do charakteru wykonywanej pracy, miejsca i wydajności wzrokowej pracownika.